Het antwoord op “de” vraag

Pre-Corona

In december en januari golfden er nieuwsberichten over een virus, in eerst China en later andere Aziatische landen. Onder onze huurders (Dockers) werd dit veelvuldig besproken, zoals Dockers doen met trends en ontwikkelingen. Met ons team van collega’s op de drie locaties van StartDock bespreken we ook dagelijks deze trends en ontwikkelingen. Zo ook passeerde dit onbekende virus de revue. Iets in de trant van “niets om ons druk over te maken”, was de conclusie.

Corona in Nederland

Toen het virus halverwege februari Nederland bereikte, sloeg dit sentiment snel om. We dachten aan allerlei scenario’s, waarbij de adviezen en maatregelen vanuit Den Haag zich in rap tempo opstapelden. De aanloop naar intelligente lockdown #1 was een nog nooit eerder vertoond scenario, met een hamsterende bevolking en paniek all over the place. Deze paniek was er ook bij mij als particulier, bij ons als ondernemers, en bij ons (het StartDock-team) als bedrijf. 

Als particulier, burger en inwoner van Nederland verschilden mijn vragen en zorgen niet van de maatschappij-brede vragen, merkte ik in gesprekken met vrienden en kennissen buiten mijn “StartDock-kringen”. Als ondernemer en als bedrijf wel, omdat wij kantoorruimten en werkplekken verhuren aan startups, scaleups & freelancers. We schatten de impact van Corona op deze klantgroep hoog in. Ik weet nog dat één van mijn eerste gedachten was: “Oh God, hierdoor zullen veel groeibedrijven hard geraakt gaan worden”. Omdat veel Dockers zich zelf ook enorm veel zorgen maakten om hun nabije toekomst, werd ons angstige gevoel versterkt. Wekenlang heeft dit bij ons hele team gezorgd voor slechte nachten. De grootste zorgen, waren de zorgen om het levenswerk van onze Dockers. Met deze Dockers ontwikkelen de banden zich vaak tot vriendschap, of op z’n minst goede kennissen, van mijn collega’s en mijzelf. De betrokkenheid is enorm hoog, dus angst, vrees en vraagtekens om “ons als groep ondernemende pioniers” overheersten. De zorgen om wat een golf aan faillissementen/inkrimpingen zouden betekenen voor StartDock, waren groot. 

Lockdown #1 was een regelrechte sloopkogel, die hard aankwam. Het zorgde voor een stroom van e-mails, belletjes, WhatsAppjes en persoonlijke gesprekken, die ons team met bijna elke individuele Docker op de drie locaties van StartDock heeft gehad. Gesprekken tussen angst, hoop, vrees, verdriet, paniek, steun, onmacht en wanhoop leidden er uiteindelijk toe dat wij met StartDock in een vervelende positie terecht kwamen. Omdat wij verhuurder/huisbaas zijn, merkten we dat er soms net even te snel werd aangenomen dat wij wel even zouden opdraaien voor de huur. Zelf hebben wij dit probleem bij onze verhuurders aangekaart, die eenzelfde gedachte hadden: “waarom is jouw probleem opeens ons probleem?”. We hebben de mogelijkheden verkend voor overheidssteun, maar kwamen hier (geluk bij een ongeluk) niet voor in aanmerking. Omdat wij geen geldboom in onze achtertuin hebben staan, was ook bij StartDock de angst ongeëvenaard hoog. Na een lastige periode, waarin de relatie tussen StartDock en de Dockers van “met elkaar” soms omsloeg naar “tegen elkaar”, hebben we besloten om noodlijdende Dockers een uitstel van betaling te bieden. Dit was ook het maximale dat onze verhuurders ons konden bieden. Hiermee keerde de stemming enigszins terug naar normaal. 

Voor het eerst in ons bestaan hebben we vervolgens radicaal onze kosten teruggeschroefd, op advies van onze investeerders en ervaren ondernemers om ons heen. Alle marketing-kranen gingen dicht, stagiairs werden per direct verzocht om thuis te blijven, inkoop van food en non-food ging naar €0 en elke uitgave moest eerst langs onze CFO Johan.

De impact van Corona op de bezettingsgraad van StartDock

Grote impact vanuit Den Haag was de 1,5-meter regel. Bij StartDock is het de kunst om m2’s zo optimaal mogelijk te gebruiken, zodat zo veel mogelijk mensen gebruik kunnen maken van onze prachtige panden en we de kosten laag kunnen houden. In kantoren is dit goed te doen (onze bureau’s zijn 75cm diep, dus exact 1,5m van elkaar vandaag), echter waren veel van onze flexplekken en vaste werkplekken niet ‘Corona-proof’. Dit hebben we opgelost door lege kantoren om te bouwen tot werkplek-ruimtes, wat tot een dipje in de omzet heeft geleid.

Veel van onze fysieke huurders van een kantoorruimte of werkplek bleken prima opgewassen tegen de impact van Corona, zonder steun van de overheid. We zagen en zien bij StartDock freelancers en bedrijven die gestaag doorgroei(d)en in sectoren als software, hardware, accountancy, e-commerce, vastgoed, boekhouding en advocatuur. Puur op basis van een schatting lijkt zo’n 70% van de Dockers de impact van Corona goed aan te kunnen (zonder steun van de overheid). Tegelijkertijd zien we bedrijven in sectoren als marketing/communicatie, evenementen, reizen of training/coaching, die zware tijden doormaken. 

Naast dat veel Dockers goed overleven, zijn er ook veel bedrijven van buiten StartDock die qua kantoorruimte-behoefte willen inkrimpen. Zij komen vervolgens terecht bij StartDock, waardoor de aanwas van potentiële nieuwe Dockers onverminderd hoog blijft. 

Omdat onze Community Managers Britt en Lois het 1,5meter-vraagstuk snel hadden opgelost, het gros van de Dockers zich goed door Corona heen wurmt én de aanwas van potentiële nieuwe Dockers hoog blijft, gaat het met de bezettingsgraad van werkplekken en kantoorruimtes van StartDock goed. 

Anderzijds verhuren wij met StartDock vergaderruimtes aan gemeenten, groot MKB, corporates & NGO’s. Vanaf moment één heerst hierover in de gehele branche van vergader- en evenementenruimte-verhuur slapeloosheid, en zo ook bij ons. Waar in 2019 nog iets meer dan 9% van StartDock’s omzet bestond uit vergaderruimte-verhuur, is dit in 2020 teruggezakt naar ongeveer 2%. Dit is niet problematisch voor ons, maar prettig is anders. 

De maatregelen van de overheid

De aankondiging van nieuwe maatregelen zorgt er bij mij en bij StartDock constant weer voor dat gevoelens van angst overheersen. Ik heb enorm veel respect voor ondernemers die zich in deze tijd opnieuw uitvinden en zich door tegenvallende omzetten hernieuwd positioneren. Er zijn echter, helaas, ook veel sectoren waarin dit niet mogelijk is. We spreken hier binnen StartDock veel over met elkaar. Met StartDock faciliteren wij ondernemers, en van hun ondernemerschap krijgen wij de energie om te blijven doen wat we doen. Een onderneming bouw je niet op in een dag, omdat je het vertrouwen van klanten zult moeten winnen. Over vertrouwen hebben wij in Nederland een gezegde, wat sprekend is voor het onrecht en de teleurstelling van veel ondernemers in tijden van Corona: “Vertrouwen komt te voet, en gaat te paard”. Het succes van je onderneming heb je te danken aan het vertrouwen van je collega’s en klanten, wat te voet komt en te paard gaat. Wij zijn enorm dankbaar voor de hechte band die wij met onze Dockers hebben en het vertrouwen dat wij dagelijks ontvangen, nadat wij ook onze steun en hulp hebben gegeven. 

“Het succes van je onderneming heb je te danken aan het vertrouwen van je collega’s en klanten, wat te voet komt en te paard gaat”

Voor onze collega-ondernemers die nu wél noodgedwongen gebruik moeten maken van de overheidsregelingen, of die hun bedrijf het faillissement in (hebben) zien gaan, kan ik niet anders zeggen dan: “dit is niet jullie schuld, en niet jullie fout!”. Talloze prachtige bedrijven in sectoren die al jarenlang floreren (horeca, uitzenders, detacheerders, evenementen, reizen etc.), worden onrechtvaardig getroffen, maar dit ligt niet aan de teams die hier al jaren lang bloed, zweet en tranen in investeren. Laat je niet uit het veld slaan, er komen betere tijden! Niemand staat er alleen voor en naast een overheid die enige steun biedt, hoop ik dat we er schouder aan schouder, en als ondernemers onder elkaar, sterker uit zullen komen. Ondertussen hou ik bij elke persconferentie weer 20-30 minuten mijn adem in, en hoop ik dat strengere maatregelen voor StartDock uitblijven. 

De toekomst

In kantoorruimte-land gebeurt er veel op dit moment, waarvan de grootste trend toch wel “remote werken” is. Veel bedrijven komen er nu achter dat werken met het hele personeelsbestand op een (hoofd)kantoor en op gezette tijden helemaal geen sinecure is, om eenvoudige redenen als ‘reistijd’ of ‘een betere work-life-balance’ (lekker hip termpje, niet?). Fulltime thuiswerken daarentegen heeft ook bewezen geen toekomstbestendige oplossing te zijn, om bijvoorbeeld stressverhogende redenen (kinderen, partners of huisgenoten die je gek maken) of een gebrek aan tegemoetkoming van onze behoefte aan intermenselijk contact. 

StartDock specifiek, maar coworking spaces als sector in het algemeen, bieden de oplossing voor de problemen die nu aan het licht komen tijdens Corona. Onze sector groeit, omdat mensen juist nu op zoek gaan naar 1. een werkplek met weinig reistijd 2. een werkplek waar je flexibel bent qua contract of 3. een werkplek waar je anderen ontmoet en geïnspireerd kan worden door anderen. Heden ten dage bewegen we ons met mondkapjes door het pand, houden we 1,5 meter afstand van elkaar, organiseren we geen sociale evenementen meer, lunchen we niet meer samen, reinigen we bij binnenkomst de handen, registreren we ons via een QR-code en vindt er weinig sociale interactie plaats, maar zijn we wél de werkplek dicht bij huis waar mensen maar wat graag even naartoe komen als alternatief op het sociaal beperkte en stressvolle fulltime thuiswerk-bestaan. Nogmaals, elke persconferentie vanuit Den Haag kan dit plots en abrupt verstoren. Deze angst zal aanwezig blijven tot we zoiets hebben als groepsimmuniteit, een vaccin of beiden. Om samen te vatten hoe het dus met mij en StartDock gaat: So far, so good.